Ref: Mary Wiliam. Blas Ar Iaith Blaenau’r Cymoedd (1990)
Witwat -anghyson / unsteady / person witwat
‘Aredig ei gŵys ei hun’ – to plough his own furrow / make his own way
‘Neu wysh beth fydde wedi dicwdd’ – or who knows what would have happened
Wilmentan – chwilio/ search
‘Gwaith ‘awdd yw wilia’ – Talking is easy
‘y Wewcs’ – amharod i weitho/ workshy, ‘He has the Wewcs’
Torath – trefn /order – Didorath – anhrefn /disorder
Trico -ysu/ itching ‘trico am ddysglad’/ ‘Itching for a cuppa’ ‘trico myn i’r tŷ bæch’ / ‘dying to go to the toilet!’
Shamblachu / Shang-di-fang / Sgrib-scrab – anniben / mess
Stefan – ma’n neis cæl dicyn bæch o stefan /llonydd
Sopyn / Shew – llawer / a lot ‘sopyn o ddynon’ / ‘a bunch of men’
Smala – ysmala / witty ‘Un bæch smala yw a!’ ‘He’s a witty one!’
Sgaprwth – garw / rough ‘yr hewl yn lled sgaprwth ond yw’i?’ / ‘the road is pretty rough isn’t it?’
Sachabwndi -anniben ‘i wisg / dressed untidy
Pleto – dadlau/ argue ‘ma fa’n pleto du yn wyn wastod’ / ‘he always argues black is white!’
Mosgini – does dim ots gen i / I don’t mind ‘beth’rots?’ ‘mosgini’ / ‘What’s the difference?’ ‘I don’t care!’
Munan – fy’munan / myself ‘wi’ddim lico nw munan’ ‘I don’t like them myself’ ‘wi’ma wth y munan’ ‘I’m here by myself’
Dydd dæ chi nawrte – Sut mae / Hello
Cêr yn lân yn ôl dy lun / off you go
Cysg yn dawal / sleep well
Clwsoch chi shwd lap a lol ariôd? – have you ever heared such nonsense?!
Man’nw ishto ci a cæth! – They’re like cat & dog! (fighting)
Daw’r éf i’r ci coch cæl cachu yn y cæ!
Ma’wnna’n reit i wala – that’s pretty good
Gwarad dæ! – good riddance
Gapo – llond ceg/ mouthfull
Rhoi fynydd / alla i ddim doti fynydd â pethach fel’na
Daw ddim dæ o ddrwg – no good will come from bad Dæ digynnig – excellent
Cwafaz – castiau/ tricks ‘ma fa lan i bob ‘en gwafaz!’ ‘he’s up to his old tricks!’
Conan – grwmlan/ grumble ‘gat dy gonan!’ ‘stop you’re moaning!’ ‘pwy gonach ma o ‘yd!’ ‘why grumble here constantly?!’
Clymoca – airs & graces / clema a clemerca / ‘beth yw’en glemerca s’da ti?’ ‘what’s all the airs & graces with you?’
Clec – gossip ‘wedi bod yn clecan’ ‘been gossiping’ ‘en glec ŷt ti’ ‘an old gossip you are’
Cilbwt – anghytuno / disagree ‘ma’n rai ‘eddi gilbwtan o’yd’ ‘some today are always disagreeing’ ‘ma ryw gilbwt yn myn’mlæn ryntyn nw’ ‘there’s some disagreement going on between them’
Cetyn / odd getyn mowr o waith yn cæl i neud y pryt ‘ynny / wi’ddim’di gwél nw ‘sgetyn mowr
Carco /gofalu / carco’r tŷ / raid iti garco d’unan ne byddi di’ddim.. / bydd yn garcus!
Budir /hynod / llaw budir – cymeriad
Cacamwnci – burdock ‘shwd ŷt ti ‘en gacamwnci?!’ ‘how are you, mun?’
Carboli -camatach /dwli / confuse ‘beth yw dy garboli di?’ ‘what’s confusing you?’
Allws – arllwys/ pour ‘ma fa’n gallu allws yn hyfryt’ ‘He can spout (talk) alright!’